Η καταγραφή του λαογραφικού υλικού της Αράχωβας

  Ο κύριος πυλώνας στον οποίο στηρίζεται η προσπάθεια για τη σύσταση και λειτουργία του Λαογραφικού Μουσείου της Αράχωβας είναι η καταγραφή του λαογραφικού υλικού της πόλης μας. Τούτο αποτελεί απαραίτητη ενέργεια που αποσκοπεί στην πληρέστερη δυνατή μελέτη του παραδοσιακού πολιτισμού της Αράχωβας, αλλά και προϋπόθεση για την οργάνωση του Λαογραφικού της Μουσείου, καθώς παράλληλα στοχεύει στον εντοπισμό και τη συλλογή των αντικειμένων μουσειακής αξίας που θα το εμπλουτίσουν. Το εγχείρημα της καταγραφής όλου του λαογραφικού υλικού που, παραδιδόμενο από γενιά σε γενιά, σώζεται ως τις μέρες μας και φυλάσσεται στα σπίτια των κατοίκων της Αράχωβας, βρίσκεται υπό την επίβλεψη και τις οδηγίες του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών και είναι ήδη σε εξέλιξη με σημαντικά μέχρι στιγμής αποτελέσματα.

  Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, επιδιώκεται να καταγραφεί κάθε αντικείμενο που σχετίζεται με τον παραδοσιακό πολιτισμό του τόπου μας. Σκοπός είναι η δημιουργία μιας πλήρους και άριστα τεκμηριωμένης βάσης δεδομένων, στην οποία θα είναι καταγεγραμμένος όλος ο πολιτιστικός μας πλούτος, γεγονός που θα τον διασώσει από την αφάνεια και τη φθορά, αλλά και θα τον αναδείξει, κάνοντάς τον γνωστό στο παγκόσμιο κοινό. Στη βάση αυτή θα έχουν πρόσβαση μελλοντικοί μελετητές, ενώ η επεξεργασία της θα βοηθήσει τους ερευνητές του Κέντρου Λαογραφίας στην εκπόνηση της μουσειολογικής μελέτης για την έκθεση του Μουσείου, αλλά και στην επιλογή των αντικειμένων που θα χρησιμοποιηθούν σε αυτή.

  Για την καταγραφή του λαογραφικού υλικού η Αράχωβα χωρίστηκε σε 19 τομείς και συγκροτήθηκαν ισάριθμα συνεργείααπόεθελοντές συμπολίτες μας -καταγραφείς, αποτελούμενα από δύο έως τρείς καταγραφείς το καθένα. Συνολικά τη στιγμή αυτή δραστηριοποιούνται στην Αράχωβα 50 καταγραφείς, έχοντας ήδη σημειώσει σημαντική πρόοδο. Πρόκειται ουσιαστικά για μια πρωτοποριακή προσπάθεια που αναμένεται να αποτελέσει πρότυπο για αντίστοιχες προσπάθειες και σε άλλα μέρη, καθώς είναι η πρώτη φορά που οι κάτοικοι ενός τόπου επιστρατεύονται για την εμπεριστατωμένη καταγραφή και διάσωση του λαϊκού πολιτισμού τους.

  Για την ενημέρωση των καταγραφέων έχουν ήδη πραγματοποιηθεί τρία ειδικά σεμινάρια (10 Δεκεμβρίου 2011, 19 Φεβρουαρίου 2012, 4 Απριλίου 2012) με την παρουσία των ερευνητών του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών. Οι καταγραφείς εφοδιάστηκαν αρχικά με ειδικό καρτελάκι-διαπίστευση καταγραφέα, το οποίο επιδεικνύουν κατά τις επισκέψεις τους στα σπίτια της πόλης, καθώς και με έντυπο υλικό και ειδικά βοηθητικά εγχειρίδια που προσφέρθηκαν από την Ακαδημία. Παράλληλα, ενημερώθηκαν για τη διαδικασία καταγραφής του λαογραφικού υλικού σύμφωνα με τα πρότυπα και τις προδιαγραφές της Ακαδημίας, και εκπαιδεύτηκαν στη χρήση του ειδικού εντύπου καταγραφής που έχει συνταχθεί από το Κέντρο Λαογραφίας και χρησιμοποιείται στις ερευνητικές του δραστηριότητες.

  Αν και η καταγραφή αφορά όλα τα αντικείμενα του παραδοσιακού μας πολιτισμού, στην παρούσα φάση δεν πραγματοποιείται ευρείας κλίμακας συλλογή υλικού, παρά συλλέγεται μόνο εκείνο που είτε υπάρχει φόβος να χαθεί αν δεν υπάρξει άμεση μέριμνα, είτε είναι απαραίτητο για τη λειτουργία των Εργαστηρίων (μηχανές ραψίματος και κεντήματος, αργαλειοί, νήματα, βαφές νημάτων). Στις περιπτώσεις αυτές η συλλογή του λαογραφικού υλικού γίνεται με απόλυτα μεθοδικό και συντεταγμένο τρόπο και η παραχώρησή του γίνεται με απόλυτη διαφάνεια και κατοχύρωση του κατόχου. Για το σκοπό αυτό διατίθενται δύο κατηγορίες βιβλίων πρακτικών παράδοσης-παραλαβής, μία για τις δωρεές και μία για τους δανεισμούς. Για λόγους διαφύλαξης της διαφάνειας, τα πρακτικά συντάσσονται και υπογράφονται εις τριπλούν: ένα αντίγραφο λαμβάνει ο δωρητής, ένα κατατίθεται στο Δήμο Διστόμου-Αράχωβας-Αντίκυρας και ένα παραμένει στο αρχείο του Μουσείου.

  Τα αντικείμενα που συγκεντρώνονται καταχωρούνται αναλυτικά με πλήρη στοιχεία (είδος, προέλευση, υλικό, διαστάσεις, δωρητής κλπ.) στο ειδικό Βιβλίο Εισαγωγής του Μουσείου, το οποίο αποτελεί ευγενική δωρεά του Αρχαιολογικού Μουσείου Θηβών. Από το βιβλίο αυτό τα αντικείμενα λαμβάνουν τον αύξοντα αριθμό που στο εξής θα τα συνοδεύει ως αριθμός ταυτότητας και με τον οποίο αυτά θα είναι πλέον γνωστά (αριθμός Β.Ε.Μ.).

  Τα καταγραφόμενα αντικείμενα αφορούν:

α) παλαιά και σπάνια σχέδια για κεντήματα και υφαντά, τα οποία έχουν γίνει από παλιές κεντήστρες και υφάντρες, με σκοπό, με βάση αυτά, να κατασκευαστούν νέα εργόχειρα στα εργαστήρια του Μουσείου και

β) αρχειακές συλλογές που διασώζουν πολύτιμα στοιχεία για την καθημερινή ζωή και την οικονομική δραστηριότητα στην Αράχωβα κατά τον 19^ο και τις αρχές του 20^ου αι. Οι συλλογές αυτές βρίσκονται στην κατοχή διαφόρων Αραχωβιτών, οι οποίοι είναι πρόθυμοι να τις παραχωρήσουν προς έκθεση σε ειδικό παράρτημα του ετοιμαζόμενου Λαογραφικού Μουσείου. Ο κύριος όγκος των αρχείων αυτών έχει ήδη συγκεντρωθεί και περιλαμβάνει πλούσιο φωτογραφικό υλικό, γκραβούρες, αποκόμματα εφημερίδων, καρτ ποστάλ, επιστολές, επιστολικά δελτάρια, ληξιαρχικά βιβλία, βιβλία καταστημάτων, συμβόλαια, προικοσύμφωνα, διάφορα πιστοποιητικά κ.α. Ο πλούτος των τεκμηρίων αυτών αποτελεί πολύτιμο εργαλείο για τους σύγχρονους και μελλοντικούς ιστορικούς, οι οποίοι θα μπορούν να αντλήσουν από αυτόν μοναδικές πληροφορίες για τη ζωή τόσο στην Αράχωβα όσο και γενικότερα στην ελληνική επαρχία των δύο τελευταίων αιώνων.

... Χάρτης τομέων  ...

Φόρμα καταγραφής αντικειμένου

Φόρμα ημερολογίου Τομέα 

Βοηθητικό εγχειρίδιο καταγραφέα 

Εικόνες από τα σεμινάρια ενημέρωσης των καταγραφέων
 

Το νομικό πλαίσιο

  Το Λαογραφικό Μουσείο Αράχωβας ιδρύθηκε με την υπ’ αριθμ. 12/22-03-2013 Πράξη της Κοινωφελούς Δημοτικής Επιχείρησης Τουρισμού και Πολιτισμού του Δήμου Διστόμου-Αράχωβας-Αντίκυρας ως Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, σύμφωνα με τις προϋποθέσεις και τους όρους που καθορίζονται στα άρθρα 3-7 της υπ’ αριθμ. ΥΠΠΟΤ/ΓΔΑΠΚ/ΔΙΝΕΠΟΚ/Δ/93783/1682 Απόφασης (Ίδρυση και αναγνώριση μουσείου κατ’ εξουσιοδότηση του άρθρου 45 του Ν. 3028/2002) του Υπουργού Πολιτισμού και Τουρισμού (ΦΕΚ 2385/Β΄/26 Οκτωβρίου 2011).

Ιδρυτική πράξη Σύστασης Μουσείου

ΦΕΚ 2385/Β΄/26 Οκτωβρίου 2011

Το κτήριο του Μουσείου

  Το κτήριο που στεγάζει το Λαογραφικό Μουσείο Αράχωβας είναι ένα παλαιό, νεοκλασικού ρυθμού οικοδόμημα που βρίσκεται σε περίοπτη θέση, στο κέντρο της σημερινής κωμόπολης, πλάι στον επιβλητικό βράχο όπου δεσπόζει ο πύργος της«Ώρας». Κτίστηκε το 1908 με δωρεά του μεγάλου Έλληνα ευεργέτη Ανδρέα Συγγρού, σε οικόπεδο που προσέφερε ο Δήμος της Αράχωβας, με σκοπό να χρησιμεύσει ως Δημοτικό Σχολείο. Αντικατέστησε έτσι το παλαιό, πρώτο Δημοτικό Σχολείο του χωριού, το οποίο είχε κτιστεί στην Αράχωβα το 1830, με χρήματα που εγκρίθηκαν από τον Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια και δόθηκαν από τον κρατικό προϋπολογισμό, αλλά και με την προσωπική εργασία και το υστέρημα των Αραχωβιτών, το οποίο συγκεντρώθηκε από έρανο που έγινε μεταξύ τους.

  Στις 21 Ιουνίου 1909 τέθηκε ο θεμέλιος λίθος του Σχολείου, το οποίο αποπερατώθηκε δύο χρόνια αργότερα. Αποτελούταν από δύο μεγάλες ορθογώνιες αίθουσες εκατέρωθεν ενός κεντρικού προθαλάμου, δύο πλάγιες εγκάρσιες αίθουσες, τοποθετημένες συμμετρικά στη βόρεια και νότια πλευρά του, καθώς και μία μπροστινή στοά. Μία ανεξάρτητη επιμήκης αίθουσα πλαισίωσε το κτήριο στη βόρεια πλευρά του. Κατά τη διάρκεια της ιστορικής διαδρομής του Σχολείου πραγματοποιήθηκαν σε αυτό διάφορες επεμβάσεις, με σκοπό τη βελτίωση επιμέρους στοιχείων του. Το 1984, με την υπ’αριθμ. ΥΠΠΕ/ΔΙΛΑΠ/Γ/2230/59703/8-10-1984 (ΦΕΚ 816/Β/19-11-1984) Απόφαση της Υπουργού Πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη, το παλαιό Δημοτικό Σχολείο της Αράχωβας κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο, «ως κτήριο άμεσα συνδεδεμένο με τη νεότερη ιστορία της πόλης».

  Το 2003 το κτήριο σταμάτησε οριστικά να λειτουργεί ως Σχολείο, καθώς νέο Δημοτικό Σχολείο κατασκευάστηκε στη δυτική πλευρά της Αράχωβας. Το κτήριο του παλαιού Δημοτικού Σχολείου εντάχθηκε τότε στο Γ΄ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης και το 2009 ανακαινίστηκε πλήρως με τη συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Ελληνικού Δημοσίου με το ποσό των 2.688.609,05 Ευρώ «για χρήση Μουσείου και Εργαστηρίων Παραδοσιακών και Καλλιτεχνικών Δραστηριοτήτων». Παράλληλα, ανακαινίστηκε πλήρως η βόρεια ανεξάρτητη αίθουσα, η οποία μετατράπηκε σε σύγχρονο αμφιθέατρο για την πραγματοποίηση επιστημονικών σεμιναρίων και ημερίδων, ενώ αναστηλωτικές επεμβάσεις δέχθηκε και το κυλικείο στην αυλή του κτηρίου, στην πρόσβαση για τον πύργο του ρολογιού της «Ώρας».

  Σήμερα το κτήριο του παλαιού Δημοτικού Σχολείου, πλήρως αναστηλωμένο και ανακαινισμένο, με σύγχρονες πλέον υποδομές, στεγάζει το Λαογραφικό Μουσείο και τα Εργαστήρια Παραδοσιακών Τεχνών της Αράχωβας, προβάλλοντας με τον τρόπο αυτό τον σπουδαίο παραδοσιακό πολιτισμό του τόπου μας.

• Το Λαογραφικό Μουσείο Αράχωβας, στεγασμένο στο κτήριο του παλαιού Δημοτικού Σχολείου της πόλης.

• Ο γραφικός πύργος της «Ώρας», σύμβολο της Αράχωβας.

Εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ (28-6-1909)

• Απόσπασμα από την εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ (28-6-1909) που αναφέρεται στην έναρξη των εργασιών κατασκευής του Δημοτικού Σχολείου.

• Εικόνες από το κτήριο του Δημοτικού Σχολείου μέσα στην ιστορική διαδρομή του

ΦΕΚ 816/Β/19-11-1984

• Η κήρυξη του Δημοτικού Σχολείου και του πύργου της «Ώρας» ως ιστορικών διατηρητέων μνημείων

• Το σύγχρονο αμφιθέατρο του Λαογραφικού Μουσείου Αράχωβας

• Το κυλικείο του Μουσείου, στα ριζά του βράχου της «Ώρας»

Gallery

.

Επιστημονική επιτροπή

•          Καθηγ. Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη

Διευθύντρια του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

    βιογραφικόΑυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

•          Δρ. Ευάγγελος Καραμανές

Ερευνητής του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών 

    βιογραφικόΑυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

•         Δρ. Παρασκευάς Ποτηρόπουλος

Ερευνητής του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

    βιογραφικόΑυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

•           Δρ. Λουίζα Καραπιδάκη

 Μουσειολόγος, Επιστημονική Συνεργάτης του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

    βιογραφικόΑυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

•            Δρ. Roland Moore

 Senior Research Scientist, Prevention Research Center, Pacific Institute for Research and Evaluation, Berkeley, USA

    βιογραφικόΑυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

•            Δρ. Ιωάννης Φάππας

 Αρχαιολόγος Αρχαιολογικού Μουσείου Θηβών

    βιογραφικόΑυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.