ΤεχνοΠοιμένες
Γιατί οι καλύβες των βοσκών είναι φτιαγμένες από άχυρο και ξύλα; Πόσο διαφορετική μπορεί να είναι η νομαδική ζωή; Τί θέλουν να μας πουν οι 3 λύκοι που είναι μεταμφιεσμένοι σε πρόβατα; Και τελικά πόσο έχει επηρεάσει τον άνθρωπο και τον πολιτισμό το πρόβατο, αυτό το αγαθό ζώο που μας τρέφει και μας ντύνει από τα αρχαία χρόνια; Ένα συμμετοχικό παιχνίδι εννοιών, γρίφων και τεχνολογίας, προσκαλεί τους επισκέπτες της έκθεσης να ανακαλύψουν κρυμμένες έννοιες της ποιμενικής ζωής και να κερδίσουν με την αξία τους τον τίτλο του ΤεχνοΠοιμένα.
Στο πλαίσιο παρουσίασης της έκθεσης «Το πρόβατο. Οδοιπορικό στον ποιμενικό βίο: Αρχιτεκτονική και Τέχνη», πραγματοποιείται στο Λαογραφικό Μουσείο Αράχωβας το διαδραστικό εκπαιδευτικό παιχνίδι «ΤΕΧΝΟΠΟΙΜΕΝΕΣ», που απευθύνεται σε μαθητές από 3ης Δημοτικού και πάνω. Βασικός στόχος του παιχνιδιού είναι να προσκαλέσει τους συμμετέχοντες σε μια εμπειρία ποιμενικής τέχνης και τεχνικής στον χώρο της έκθεσης. Το παιχνίδι έχει σχεδιαστεί με σκοπό να αποτελέσει αφορμή βιωματικής εμπειρίας των συμμετεχόντων σε ζητήματα φαινομενικά μακρινά, τόσο χωρικά όσο και χρονικά, από την πραγματικότητα στην οποία ζουν. Οι παίκτες υποδύονται τους μαθητευόμενους βοσκούς, οι οποίοι πρέπει να αποδείξουν την αξία τους χρησιμοποιώντας συσκευές κινητών τηλεφώνων, QRcodesκαι πολυμεσικά αρχεία για να συνδέσουν τα καλλιτεχνικά και αρχιτεκτονικά εκθέματα με έννοιες της ποιμενικής ζωής. Μέσω της δράσης του παιχνιδιού, οι σύγχρονοι ποιμένες καλούνται να κατανοήσουν βασικά νοήματα και αξίες της ποιμενικής ζωής και της σημασίας που αυτή είχε και έχει στην αρχιτεκτονική, στην τέχνη, στην οικονομία και στην εξέλιξη του πολιτισμού.
Οι παίκτες χωρίζονται σε μικρές ομάδες και αναλαμβάνουν τον ρόλο του εκπαιδευόμενου ποιμένα. Αντί για την παραδοσιακή γκλίτσα όμως, απαραίτητο σύνεργο κάθε βοσκού, κάθε ομάδα ΤεχνοΠοιμένων έχει μία συσκευή 'έξυπνου' κινητού τηλεφώνου με την οποία αναζητά το χαμένο κοπάδι των προβάτων της αλλά και τον κατάσκοπο κύριο Λύκο. Δύο γύροι καθορίζουν τους νικητές, παρέχοντας τον απαραίτητο χρόνο για διάλογο και αναστοχασμό.
Στον πρώτο γύρο οι παίκτες αναζητούν τα σωστά εκθέματα που απαντούν στους γρίφους-αποστολές τους, σκανάροντας με τις κινητές τους συσκευές τους τετράγωνους κωδικούς-QRπου βρίσκουν αναρτημένους κάτω από αυτά. Κατά τη διάρκεια της αναζήτησης αναγνωρίζουν τις βασικές ιδιότητες των εκθεμάτων. Στον 2ο γύρο οι ομάδες, χρησιμοποιώντας τα κινητά τους τηλέφωνα, συσχετίζουν κύριες έννοιες του ποιμενικού βίου που συνδέονται με τα εκθέματα, όπως για παράδειγμα τα υλικά κατασκευής, την νομαδική ζωή, τους συμβολισμούς του προβάτου στα έργα τέχνης, για να λάβουν τελικά το χρίσμα του άξιου οδηγού της ομάδας και του κοπαδιού τους στον τερματισμό, ως σύγχρονοι ΤεχνοΠοιμένες.
Το εκπαιδευτικό παιχνίδι "ΤεχνοΠοιμένες", αν και απευθύνεται κυρίως σε παιδιά τάξεων από 3ης Δημοτικού και πάνω, είναι κατάλληλο και ως βοήθημα για επισκέπτες μεγαλύτερων ηλικιών που θα θελήσουν να ξεναγηθούν στην έκθεση, καθώς έχει σχεδιαστεί για να καθοδηγεί τους επισκέπτες σε αυτή, να μεταφέρει με βιωματικό τρόπο αξίες της ποιμενικής ζωής όπως η συνεργατικότητα, η γρήγορη επίλυση προβλημάτων και ο προσανατολισμός στον χώρο, αλλά και να συνδέει τη χρήση νέων τεχνολογικών μέσων με εκθέματα τέχνης και παράδοσης.
Εικόνες από το παιχνίδι των «ΤΕΧΝΟΠΟΙΜΕΝΩΝ» στο Λαογραφικό Μουσείο Αράχωβας.
Γνωρίζω τον αργαλειό και την υφαντική
Αξιοποιώντας τη ζωντανή παράδοση που διδάσκεται στα Εργαστήρια Παραδοσιακών Τεχνών του Λαογραφικού Μουσείου Αράχωβας, εκπαιδευτικοί της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης στην πόλη μας αξιοποίησαν τις δυνατότητες που παρέχουν τα Εκπαιδευτικά Προγράμματα του Υπουργείου Παιδείας και, μαζί με την Γ΄ και Στ΄ τάξη του τοπικού Δημοτικού Σχολείου, δίδαξαν κατά το εκπαιδευτικό έτος 2011-2012 στο μάθημα της Ευέλικτης Ζώνης το θέμα «Γνωρίζω τον αργαλειό και την υφαντική. Μαθαίνω την τοπική ενδυμασία». Το εκπαιδευτικό αυτό πρόγραμμα πραγματοποιήθηκε στα Εργαστήρια του Λαογραφικού Μουσείου και υλοποιήθηκε με την αρωγή του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών και σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Α/θμιας Εκπαίδευσης της Περιφερειακής Ενότητας Βοιωτίας και τους υπευθύνους των Εργαστηρίων. Το πρώτο αυτό εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Μουσείου πραγματοποιήθηκε πιλοτικά ώστε να αποτελέσει πρότυπο για τα προγράμματα που πρόκειται να ακολουθήσουν.
Ένας από τους πολλούς στόχους των προγραμμάτων της Ευέλικτης Ζώνης είναι να έρθουν οι μαθητές σε επαφή με κάποιον τομέα του λαϊκού πολιτισμού, π.χ. τα έθιμα, τα τραγούδια, τα επαγγέλματα κ.ά., ώστε να γνωρίσουν και να εκτιμήσουν την πολιτιστική τους κληρονομιά. Στην Αράχωβα, ως πρώτο αντικείμενο διδασκαλίας επιλέχθηκε η Υφαντική. Με επισκέψεις στα Εργαστήρια, οι μαθητές γνώρισαν την ιστορία της Υφαντικής από την αρχαιότητα ως σήμερα, συνειδητοποιώντας τις βαθιές ρίζες της τέχνης αυτής και αποκτώντας επίγνωση της διαχρονικότητας του ελληνικού λαϊκού πολιτισμού. Παράλληλα, συνεργάστηκαν στη συλλογή γλωσσικού υλικού σχετικά με τον αραχωβίτικο αργαλειό, τα διάφορα εργαλεία του, την ύφανση και τις διαδικασίες που προηγούνται από αυτή, τα νήματα και το στήσιμο του αργαλειού. Κυρίως όμως απόκτησαν την εμπειρία της ύφανσης και της κατασκευής των υφαντικών εργαλείων.
Μέσω όλης αυτής της διαδικασίας επιδιώχθηκε τα παιδιά να αποκτήσουν καινούρια ενδιαφέροντα, να ενθαρρυνθούν στη δημιουργία, να μυηθούν στη συγκέντρωση του πλούσιου λαογραφικού υλικού της Αράχωβας, να μάθουν να αξιοποιούν τον ελεύθερο χρόνο τους και να συνεργάζονται ομαδικά με αίσθημα ατομικής ευθύνης.
Αναλυτικότερα, οι στόχοι του προγράμματος αναφορικά με τα παιδιά ήταν οι εξής:
- Να αποκτήσουν ενδιαφέροντα
- Να αναπτύξουν ικανότητες παρατήρησης
- Να συνεργάζονται ομαδικά
- Να αποκτήσουν επίγνωση της ατομικής ευθύνης.
- Να καλλιεργείται η φαντασία
- Να καταθέτουν εμπειρίες και βιώματα
- Να ενθαρρύνονται στη δημιουργία
- Να εκτιμήσουν την πολιτιστική κληρονομιά
- Να αποκτήσουν επίγνωση της διαχρονικότητας του ελληνικού λαϊκού πολιτισμού
- Να αποκτήσουν γνώσεις
- Να εκφράσουν δημιουργικότητα
- Να αξιοποιήσουν τον ελεύθερο χρόνο τους.
Οι επισκέψεις στα Εργαστήρια, στο πλαίσιο του Εκπαιδευτικού Προγράμματος, πραγματοποιήθηκαν κάθε Τετάρτη (12:45-13:30 μμ.), Πέμπτη (12:00-13:30 μμ.) και Παρασκευή (12:00-13:30 μμ.).
Το πρόγραμμα, το οποίο ολοκληρώθηκε στο τέλος της σχολικής χρονιάς, περιέλαβε τις ακόλουθες θεματικές ενότητες:
1) Γνωριμία με την ιστορία του κτηρίου και ξενάγηση στο χώρο των Εργαστηρίων.
EΡΓΑΣΙΑ: Τα παιδιά καταγράφουν τις εντυπώσεις τους.
2) Η ιστορία του αργαλειού (1)
Ο αργαλειός στην αρχαιότητα (όρθιος αργαλειός με βάρη).
Αρχαίοι Ελληνικοί μύθοι σχετικά με τον αργαλειό (Η Πηνελόπη στον αργαλειό της).
ΕΡΓΑΣΙΑ: Ο μύθος της Αθηνάς με την αράχνη. Συλλογή εικόνων από αρχαία αγγεία με αργαλειό.
3) Η ιστορία του αργαλειού (2)
Ο αργαλειός στο Βυζάντιο και στη νεότερη εποχή (πλάγιος αργαλειός).
Οικιακή οικονομία.
ΕΡΓΑΣΙΑ: Βυζαντινές εικόνες που εικονίζουν θέματα σχετικά με τον αργαλειό και την ύφανση.
4) Ο αραχωβίτικος αργαλειός
Τα διάφορα είδη των αργαλειών.
ΕΡΓΑΣΙΑ: Τα παιδιά εκφράζουν ιδέες και μοιράζονται τα βιώματά τους.
5) Τα μέρη του αργαλειού. Γλωσσάρι σχετικό με τον αργαλειό και τα εργαλεία του.
ΕΡΓΑΣΙΑ: Τα παιδιά ζωγραφίζουν αργαλειούς και εργαλεία υφαντικής.
6) Διαδικασίες που προηγούνται της ύφανσης. Προετοιμασία του αργαλειού.
Σχετικό γλωσσάρι
ΕΡΓΑΣΙΑ: Τα παιδιά πλέκουν μυτάρια, διάζονται, περνούν το στιμόνι στον αργαλειό.
7) Από το μαλλί στο νήμα και το υφάδι
Σχετικό γλωσσάρι
ΕΡΓΑΣΙΑ: Κατασκευή παιδικού αργαλειού
Μικροί παιδικοί αργαλειοί που χρησιμοποιούνται στα εκπαιδευτικά προγράμματα του Μουσείου.
Τα εκπαιδευτικά προγράμματα του Μουσείου
Εκπληρώνοντας τον παιδευτικό του ρόλο, το Λαογραφικό Μουσείο Αράχωβας οργανώνει διάφορα εκπαιδευτικά προγράμματα με σκοπό να φέρει τα παιδιά σε επαφή με τον πλούτο του παραδοσιακού μας πολιτισμού, συμβάλλοντας έτσι στη διάσωση και σωστή αξιοποίησή του. Για το σκοπό αυτό στο Μουσείο διατίθεται ειδική αίθουσα, η οποία είναι εξοπλισμένη με μηχανήματα προβολής εικόνων και βίντεο, καθώς και με την κατάλληλη μουσειοσκευή.
Γνωρίζω τον αργαλειό και την υφαντική
ΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ
Εκπληρώνοντας τον παιδευτικό του ρόλο, το Λαογραφικό Μουσείο Αράχωβας οργανώνει διάφορα εκπαιδευτικά προγράμματα, τα οποία εκπονούνται από τους ερευνητές του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Α/βάθμιας Εκπαίδευσης της Περιφερειακής μας Ενότητας. Στόχος των προγραμμάτων είναι να φέρουν τα παιδιά σε επαφή με τον πλούτο του παραδοσιακού μας πολιτισμού, συμβάλλοντας έτσι στη διάσωση και σωστή αξιοποίησή του. Για το σκοπό αυτό στο Μουσείο διατίθεται ειδική αίθουσα, η οποία είναι εξοπλισμένη με μηχανήματα προβολής εικόνων και βίντεο, καθώς και με την κατάλληλη μουσειοσκευή.
ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Γνωρίζω τον αργαλειό και την υφαντική. Μαθαίνω την τοπική ενδυμασία
Αξιοποιώντας τη ζωντανή παράδοση που διδάσκεται στα Εργαστήρια Παραδοσιακών Τεχνών του Λαογραφικού Μουσείου Αράχωβας, εκπαιδευτικοί της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης στην πόλη μας αξιοποίησαν τις δυνατότητες που παρέχουν τα Εκπαιδευτικά Προγράμματα του Υπουργείου Παιδείας και, μαζί με την Γ΄ και Στ΄ τάξη του τοπικού Δημοτικού Σχολείου, δίδαξαν κατά το εκπαιδευτικό έτος 2011-2012 στο μάθημα της Ευέλικτης Ζώνης το θέμα «Γνωρίζω τον αργαλειό και την υφαντική. Μαθαίνω την τοπική ενδυμασία». Το εκπαιδευτικό αυτό πρόγραμμα πραγματοποιήθηκε στα Εργαστήρια του Λαογραφικού Μουσείου και υλοποιήθηκε με την αρωγή του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών και σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Α/θμιας Εκπαίδευσης της Περιφερειακής Ενότητας Βοιωτίας και τους υπευθύνους των Εργαστηρίων. Το πρώτο αυτό εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Μουσείου πραγματοποιήθηκε πιλοτικά ώστε να αποτελέσει πρότυπο για τα προγράμματα που πρόκειται να ακολουθήσουν.
Ένας από τους πολλούς στόχους των προγραμμάτων της Ευέλικτης Ζώνης είναι να έρθουν οι μαθητές σε επαφή με κάποιον τομέα του λαϊκού πολιτισμού, π.χ. τα έθιμα, τα τραγούδια, τα επαγγέλματα κ.ά., ώστε να γνωρίσουν και να εκτιμήσουν την πολιτιστική τους κληρονομιά. Στην Αράχωβα, ως πρώτο αντικείμενο διδασκαλίας επιλέχθηκε η Υφαντική. Με επισκέψεις στα Εργαστήρια, οι μαθητές γνώρισαν την ιστορία της Υφαντικής από την αρχαιότητα ως σήμερα, συνειδητοποιώντας τις βαθιές ρίζες της τέχνης αυτής και αποκτώντας επίγνωση της διαχρονικότητας του ελληνικού λαϊκού πολιτισμού. Παράλληλα, συνεργάστηκαν στη συλλογή γλωσσικού υλικού σχετικά με τον αραχωβίτικο αργαλειό, τα διάφορα εργαλεία του, την ύφανση και τις διαδικασίες που προηγούνται από αυτή, τα νήματα και το στήσιμο του αργαλειού. Κυρίως όμως απόκτησαν την εμπειρία της ύφανσης και της κατασκευής των υφαντικών εργαλείων.
Μέσω όλης αυτής της διαδικασίας επιδιώχθηκε τα παιδιά να αποκτήσουν καινούρια ενδιαφέροντα, να ενθαρρυνθούν στη δημιουργία, να μυηθούν στη συγκέντρωση του πλούσιου λαογραφικού υλικού της Αράχωβας, να μάθουν να αξιοποιούν τον ελεύθερο χρόνο τους και να συνεργάζονται ομαδικά με αίσθημα ατομικής ευθύνης.
Αναλυτικότερα, οι στόχοι του προγράμματος αναφορικά με τα παιδιά ήταν οι εξής:
- Να αποκτήσουν ενδιαφέροντα
- Να αναπτύξουν ικανότητες παρατήρησης
- Να συνεργάζονται ομαδικά
- Να αποκτήσουν επίγνωση της ατομικής ευθύνης.
- Να καλλιεργείται η φαντασία
- Να καταθέτουν εμπειρίες και βιώματα
- Να ενθαρρύνονται στη δημιουργία
- Να εκτιμήσουν την πολιτιστική κληρονομιά
- Να αποκτήσουν επίγνωση της διαχρονικότητας του ελληνικού λαϊκού πολιτισμού
- Να αποκτήσουν γνώσεις
- Να εκφράσουν δημιουργικότητα
- Να αξιοποιήσουν τον ελεύθερο χρόνο τους.
Οι επισκέψεις στα Εργαστήρια, στο πλαίσιο του Εκπαιδευτικού Προγράμματος, πραγματοποιήθηκαν κάθε Τετάρτη (12:45-13:30 μμ.), Πέμπτη (12:00-13:30 μμ.) και Παρασκευή (12:00-13:30 μμ.).
Το πρόγραμμα, το οποίο ολοκληρώθηκε στο τέλος της σχολικής χρονιάς, περιέλαβε τις ακόλουθες θεματικές ενότητες:
1) Γνωριμία με την ιστορία του κτηρίου και ξενάγηση στο χώρο των Εργαστηρίων.
EΡΓΑΣΙΑ: Τα παιδιά καταγράφουν τις εντυπώσεις τους.
2) Η ιστορία του αργαλειού (1)
Ο αργαλειός στην αρχαιότητα (όρθιος αργαλειός με βάρη).
Αρχαίοι Ελληνικοί μύθοι σχετικά με τον αργαλειό (Η Πηνελόπη στον αργαλειό της).
ΕΡΓΑΣΙΑ: Ο μύθος της Αθηνάς με την αράχνη. Συλλογή εικόνων από αρχαία αγγεία με αργαλειό.
3) Η ιστορία του αργαλειού (2)
Ο αργαλειός στο Βυζάντιο και στη νεότερη εποχή (πλάγιος αργαλειός).
Οικιακή οικονομία.
ΕΡΓΑΣΙΑ: Βυζαντινές εικόνες που εικονίζουν θέματα σχετικά με τον αργαλειό και την ύφανση.
4) Ο αραχωβίτικος αργαλειός
Τα διάφορα είδη των αργαλειών.
ΕΡΓΑΣΙΑ: Τα παιδιά εκφράζουν ιδέες και μοιράζονται τα βιώματά τους.
5) Τα μέρη του αργαλειού. Γλωσσάρι σχετικό με τον αργαλειό και τα εργαλεία του.
ΕΡΓΑΣΙΑ: Τα παιδιά ζωγραφίζουν αργαλειούς και εργαλεία υφαντικής.
6) Διαδικασίες που προηγούνται της ύφανσης. Προετοιμασία του αργαλειού.
Σχετικό γλωσσάρι
ΕΡΓΑΣΙΑ: Τα παιδιά πλέκουν μυτάρια, διάζονται, περνούν το στιμόνι στον αργαλειό.
7) Από το μαλλί στο νήμα και το υφάδι
Σχετικό γλωσσάρι
ΕΡΓΑΣΙΑ: Κατασκευή παιδικού αργαλειού
